Нэгд?гээр сард Улаанбаатар хотод цельсийн 20 хэмийн х?йтэн байхад, Алтанцэцэгийнх 20 гаруй хэмийн дулаан байшиндаа ширээ тойрон оройн хоолоо идэж байв.
"Байшингийнхаа дулааны алдагдлыг бууруулснаар миний амьдралд олон з?йл ??рчл?гдс?н. Миний гэр б?л ил?? дулаахан, тав тухтай амьдарч байна. Бид 10-р сард нэг ачааны тэрэг (1 тонн) н??рс худалдаж авсан. Одоо 1-р сарын дунд гэхэд тэр н??рсний талаас ил?? хувь нь ?лдсэн байна. ?мн? нь бид ?влийн улиралд 3-4 ачааны машин н??р т?лдэг байсан. Энэ нь манай ?рхийн т?с?вт маш их хэмнэлт болж байна," гэж Алтанцэцэг хэллээ.
Тэдний шинэ зуух м?н хуучин хэрэглэдэг байсан уламжлалт зуухтай нь харьцуулахад бараг 98 хувиар бага утаа ялгаруулдаг.
Монголд ажилладаг зуухны шаталтын процессын мэргэжилтэн Криспин Пембертон-Пикетт хэлэхдээ "Уламжлалт зуухнаас гарч буй утаа бол дутуу шатсан н??рс юм. Гэрийн цэвэр зуух болон халаалтын зуухнууд нь н??рсийг б?рэн шатааж байгаа учраас агаарыг бага бохирдуулж, эрчим х?чнийг хэмнэдэг" гэв.
Улаанбаатар Цэвэр Агаар Т?с?л (УБЦАТ)-ийн х?рээнд Дэлхийн Банкнаас санх??ж??лж цэвэр зуух, орон байрны дулааны алдагдлыг бууруулах зэрэг ?йл ажиллагааг хэрэгж??лсэн байдаг. Монгол Улсын Эрчим Х?чний Яам, Улаанбаатар хотын захиргаа, Мянганы Сорилтын Корпораци, Дэлхийн Банкнаас олгосон татаасын дэмжлэгтэйгээр 2010-2015 оны хооронд ойролцоогоор 175,000 цэвэр зуухыг гэр хорооллын ?рх??дэд т?гээжээ. Тус х?т?лб?р нь Улаанбаатар хотод агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр тухайн ?ед хэрэгжиж байсан цорын ганц том хэмжээний х?т?лб?р байсан ба х?т?лб?р хэрэгжсэн хугацаанд буюу 2011-2015 оны хооронд Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлын дундаж т?вшин (PM2.5) тогтмол буурч байсан байдаг.
Бохирдол нэмэгдсээр
Тухайн ?ед ийм ахиц гарч байсан хэдий ч гэр хорооллын оршин суугчдын тоо тогтмол нэмэгдэж, сайжруулсан цэвэр зуух зайлшг?й ашиглах эрх з?йн зохицуулалт байхг?йн улмаас агаарын бохирдлын хэмжээ 2015 оноос хойш улам б?р нэмэгдсээр байна. УБЦАТ-ийн с??лийн ?еийн судалгаагаар гэр хорооллын оршин суугчдын талаас ил?? хувь нь агаарыг ихээр бохирдуулагч уламжлалт н??рсний зуух болон нам даралтын уурын зуухаар орон байраа халаасаар байгааг тэмдэглэжээ.
Улаанбаатар хот ?н??д?р дэлхийн хамгийн ?нд?р агаарын бохирдолтой хотуудын нэг болж, ялангуяа гэр хороололд ?влийн улиралд PM2.5 агууламж Дэлхийн Эр??л Мэндийн Байгууллага (ДЭМБ)-аас тогтоосон 24 цагт з?вш??р?гд?х дээд хэмжээнээс даруй 100 дахин ил?? байна. Н?хц?л байдал тун ноцтой байгааг харгалзан Н?Б-ын Х??хдийн Сан (Н?Б-ын Х??хдийн Сан) агаарын бохирдлын н?л??г бууруулах зорилгоор яаралтай арга хэмжээ авахыг уриалав.
Ирээд?йн т?л?в
Улаанбаатар хотод агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд ил?? далайцтай, нэгдсэн х?чин чармайлт гаргах шаардлагатай байна. Зарим гэр хороолол, айл ?рх??д хотын т?вл?рс?н дулааны системд холбогдож болох ч гэр хороололд х?н ам, орон сууцны нягтаршил хангалтг?й байдгаас энэ нь зардал ?нд?ртэй байдаг. Дээр нь гэр хороолол нь огцом жалга, нугачаа ихтэйгээс дулааны шугам хоолой, дэд станцуудыг суурилуулах боломж хязгаарлагдмал байдаг. Улаанбаатар хотын дулааны шугам с?лжээг богино, дунд, урт хугацаанд сайжруулж, ?рг?тг?х чиглэлийн х?р?нг? оруулалтын тэрг??лэх х?т?лб?р??дийг тодорхойлох судалгааг Дэлхийн Банкны дэмжлэгтэйгээр ?дг?? г?йцэтгэж байна.
Дулаан хадгалах цахилгаан халаагуур (ETS), дулааны насос болон сэргээгдэх эрчим х?чний бусад хэрэгсл??д зэрэг цахилгаан халаагуурыг ашиглах шийдэл нь урт хугацаанд зайлшг?й байх ёстой шийдл??дийн нэг. Цахилгаан халаагуур худалдан авах суурилуулах ?рт?г харьцангуй ?нд?р, ирээд?йд цахилгааны ш?нийн хэрэглээний тарифт х?нг?л?лт ?з??лэх эсэх нь тодорхойг?й байгаа зэргээс шалтгаалан ?н??дрийн байдлаар гэр хорооллын айл ?рх??дийн 5-аас бага хувь нь л цахилгаанаар дулааны асуудлаа шийдвэрлэж байна. Т??нчлэн цахилгааны шугам с?лжээний ачааллыг зохицуулахын тулд эрчим х?чний т?гээх с?лжээг шинэчлэн сайжруулах шаардлагатай юм. Дулаан хадгалах цахилгаан халаагуур (ETS) нь Улаанбаатар хотын ш?нийн ил??дэл эрчим х?чийг ашиглан хадгалсан дулаанаа ?дрийн цагаар цацаж, ?влийн улиралд ил??дэл цахилгааныг (салхины эрчим х?чийг оролцуулан) ашиглан цэвэр дулаан дамжуулах боломжит шийдлийг олгож байна.
Гэр хорооллын оршин суугчид амьжиргааны т?вшин болон орлогод нийцсэн орон сууц дутагдалтай байгаа зэргээс шалтгаалан цэвэр дулаан хангамж, халаалт б?хий орон сууцад н??ж амьдрах боломжг?й байна. Гэр хорооллын оршин суугчдын 45% нь ядуурлын шугамаас доогуур орлоготой боловч тэдний дулаан хангамж болон хотын бусад ?йлчилгээний зардал нь хотын орон сууцны оршин суугчдынхаас ил?? ?нд?р байдаг ажээ. Гэр хорооллын оршин суугчдад байрны зээл авах боломжийг нэмэгд??лэх орон сууцны бодлого баримтлах нь тэднийг нийтийн ахуйн ?йлчилгээнд холбогдсон орон сууцанд шилжин амьдрахад тусална.
Цогц арга хэмжээ
Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлын асуудлыг богино хугацаанд шийдэж чадах цорын ганц шийдэл гэж ?г?й. Гэр хорооллын цахилгаан эрчим х?ч болон дулаан хангамж, халаалтын системийг ?рг?ж??лж, орлогод нийцсэн орон сууцны нийл??лэлтийг нэмэгд??лэх нь чухал. Дулаан алдагдал, эрчим х?чний хэрэглээг бууруулах арга хэмжээ авснаар гэр хорооллын айл ?рх??дийн н??рс болон цахилгаан эрчим х?чний хэрэглээг бууруулах б?г??д ийм х?т?лб?р??дийг арилжааны банкны зээлийн х?т?лб?ртэй хослуулж ?рг?ж??лэх нь з?йтэй. Ирэх 5-10 жилийн туршид гэр хорооллын айл ?рх??д н??рсийг гол т?лш болгон ашигласан хэвээр байх тул т?р??с хагас коксжуулсан шахмал т?лш гэх мэт сайжруулсан н??рс ашиглалтыг дэмжиж, 2019 оноос эхлэн т??хий н??рсний хэрэглээг хориглох зэрэгт т?лх?? анхаарч байна. Гэр хорооллын айл ?рх??д уламжлалт зуухыг ашигласан хэвээр байвал з?вх?н сайжруулсан т?лш ашигласнаар агаарын чанарыг дорвитой бууруулж чадахг?й учраас ойрын хугацаанд цэвэр зуух, халаалтын зуухны ашиглалтыг дэмжих нь чухал юм.
Т?р, засгийн газар, хандивлагчид эдгээр б?х асуудалд анхаарлаа хандуулан, ахиц гаргаж чадвал Улаанбаатар хотын гэр хорооллын оршин суугчид т?дийг?й хотын нийт оршин суугчдын амьдралын чанарыг дээшл??лж чадна.
