Vende t? tjera t? Ballkanit Per?ndimor jan? gjendur n? rreziqe t? ngjashme, dhe jo vet?m nga p?rmbytjet. Sasia e pak?t e ujit n? ver? ka sjell? po aq pasoja n? vendet e tjera t? rajonit: si p.sh. that?sira e vitit 2012 n? Shqip?ri ndikoi n? furnizimin e vendit me energji elektrike dhe r?ndoi tej mase defi?itin financiar n? m?nyr? q? t? mbuloheshin importet emergjente t? energjis?. That?sirat dhe val?t e t? nxehtit soll?n humbje t? m?dha t? prodhimit bujq?sor n? Ish Republik?n Jugosllave t? Maqedonis? n? vitet 2007 – 2008 dhe 2011 – 2012.
Vendet e Ballkanit Per?ndimor nuk jan? t? p?rgatitura mire p?r fatkeq?si t? tilla natyrore dhe shkenc?tar?t paralajm?rojn? se ndryshimet klimaterike do t’i r?ndojn? dhe p?rkeq?sojn? edhe m? tej gj?rat. K?to vende kan? nevoj? t? mendojn? q? tani se si t? krijojn? shoq?ri me robuste p?r t? ecur p?rpara.
N? kushtet e nj? ngrohjeje globale, tashm? prej afro 1.5?C m? shum? se n? koh?t paraindustriale t? l?na pas, si dhe me rreth 40% mund?si p?r ta rritur at? edhe me 4?C t? tjera p?rpara vitit 2100 n?se nuk nd?rmerret asnj? veprim tjet?r, raporti i fundit i Bank?s Bot?rore, Ulni ngrohjen: P?rballimi i normalitetit t? ri klimatik, nxjerr p?rfundimin se ekstremet e motit q? shfaqen nj? her? n? 100 vjet, mund t? kthehen s? shpejti n? “normalitetin e ri”.
Raporti thellohet n? perspektivat klimatike p?r Ballkanin Per?ndimor. Ekstremet n? sasin? e uj?rave, p?rfshir? that?sirat e tejzgjatura n? muajt e ver?s dhe p?rmbytjet n? dim?r apo pranver?, pritet q? t? intesifikohen n? rajon, duke ndikuar bujq?sin?, energjin? si dhe sh?ndetin e sigurin? e popullsis?.
N? nj? bot? 4?C m? t? ngroht?, Ballkani Per?ndimor do t? kthehej n? nj? “zone t? ndjeshmet” (hot spot) me val? t? shpeshta t? nxehti – q? p?rfshijn? rreth 80 p?rqind t? muajve t? ver?s – dhe 20 p?rqind rritje t? dit?ve t? that?sir?s. Duke i shtuar k?saj edhe shqet?simet p?r sasit? e ujit dhe sh?ndetin e popullsis?, me nj? rritje prej 20 p?rqind t? vdekshm?ris? nga i nxehti.
N? t? nj?jt?n koh?, rreziqet nga p?rmbytjet e dimrit dhe pranver?s , p?rfshir? edhe ato q? ndodhin nj? here n? 100 vjet, do t? rriteshin p?rgjat? lumenjve Danub, Sava dhe Tisza p?r shkak t? shkrirjes s? sasive m? t? m?dha t? rreshjeve t? d?bor?s gjat? muajve t? dimrit.
Nj? botim i fundit i Bank?s Bot?rore, Profili i riskut t? p?rmbytjeve dhe t?rmeteve n? Europ? dhe Azin? Q?ndore, tregon se d?met potenciale ekonomike dhe humbjet nga p?rmbytjet e llojit nj? here n? 100 vjet n? Ballkanin Per?ndimor kan? gjasa t? shkojn? nga 3 p?rqind n? 20 p?rqind t? t? ardhurave komb?tare n? vende t? ndryshme. Studimi gjithashtu tregon se rreziku i ngjarjeve sizmike dhe humbjet ekonomike q? mund t? rezultojn? prej tyre n? k?to vende ?sht? p?rher? i pranish?m, dhe sidomos n? rritje. Me shum? se gjysma e t? ardhurave komb?tare t? Shqip?ris? dhe Ish Republik?s Jugosllave t? Maqedonis? do t? ishin subjekt i d?meve dhe humbjeve nga t?rmete t? fuqishme – sikurse mund t? d?shmojn? ata me memorie te forte n? Ish Republik?n Jugosllave t? Maqedonis?.
N? p?rgjigje t? k?tyre k?rcnimeve natyrore, vendet e Ballkanit Per?ndimor lipset t? kalojn? nga nj? qasje pasive ndaj emergjencave n? nj? qasje proaktive t? menaxhimit t? riskut p?rpara se t? ndodh? nj? fatkeq?si. Lan?imi i fundit i Programit Komb?tar t? Serbis? p?r Menaxhimin e Riskut ?sht? nj? hap i r?nd?sish?m n? k?t? drejtim.
I mb?shtetur me nj? fond fillestar nga Bashkimi Europian, Programi i Kombeve t? Bashkuara p?r Zhvillimin, Sekretariati Shtet?ror Zvicerian p?r ??shtjet Ekonomike, Agjencia Zviceriane p?r Bashk?punim e Zhvillim, Programi Austriak p?r Partneritetin Urban si dhe Banka Bot?rore, ky Program krijon nj? platform? n? Serbi p?r reduktimin dhe menaxhimin e rreziqeve nga forma t? ndryshme t? fatkeq?sive. Nga p?rmbytjet te that?sirat e deri tek t?rmetet, Programi siguron nj? hap?sir? t? hapur dhe neutrale p?r koordinimin e menaxhimit t? rrezikut nga fatkeq?sit? natyrore p?rmes agjencive qeveritare, sektor?ve dhe partner?ve.
Vende t? tjera t? Ballkanit Per?ndimor, si Bosnj?-Hercegovina po nd?rmarrin hapa fillestare drejt krijimit t? nj? p?rshtatshm?rie komb?tare m? t? madhe. Duke q?n? se ka lidhje t? ngushta ekonomike dhe rreziqe t? p?rbashk?ta midis vendeve, sikurse edhe nj? njohuri t? p?rbashk?t politikash apo nevoj? p?r kapacitete, qasjet e koordinuara rajonale do ta p?rmir?sonin efektivitetin e menaxhimit t? rrezikut nga fatkeq?sit? natyrore n? t? gjitha vendet e Ballkanit Per?ndimor.
Nd?rsa bota po p?rpiqet t? ndihmoj? vendet q? jan? p?rfshir? n? aktivitete t? leht?simit t? pasojave pas fatkeq?sive natyrore dhe rikuperimit t? humbjeve n? vende t? larg?ta si Nepal dhe Haiti, komuniteti nd?rkomb?tar po diskuton zhvillimin e ideve me vler?. Nd?rkoh?, disa nga vendet e Ballkanit Per?ndimor kan? krijuar tashm? nj? nj?si sigurimi rajonal t? rrezikut nga katastrofat, t? njohur si Europa Re. N?n pron?sin? e Qeverive t? Shqip?ris?, Ish Republikes Jugosllave t? Maqedonis? dhe Serbis?, Europa Re ofron sigurim p?r pron?sit? rezidenciale, nd?rmarrjet e vogla dhe bujq?sin? n? raste katastrofash t? shkaktuara nga p?rmbytjet dhe t?rmetet.
Esht? p?r t? ardhur keq q? sigurimi i rrezikut nga katastrofat nuk ?sht? ende shum? i k?rkuar nga familjar?, pronar?t e bizneseve dhe fermat n? Ballkanin Per?ndimor, duke pasur parasysh se fatkeq?sia e madhe natyrore e mundshme do t? sillte d?me shkat?rrimtare dhe t? pakompesueshme si dhe humbje jet?sh njer?zore. Qeverite e Ballkanit Per?ndimor duhet t? p?rpiqen p?r ta b?r? t? detyruesh?m sigurimin nga rreziku i katastrofave – p?r shembull duke e lidhur me regjistrimin dhe transferimin e pron?sive. Vendet si Turqia e kan? b?r? k?t?, duke ndihmuar miliona banesa dhe biznese t? vogla t? mbrohen nga demi dhe humbja kur goditen nga fatkeq?sia e rradh?s.
?sht? e r?nd?sishme p?r vendet e Ballkanit Per?ndimor t? jen? sycel?t ndaj ndryshimit klimatik dhe t? p?rshtaten ndaj nj? bote me katastrofa edhe m? t? shpeshta dhe m? t? fuqishme. Ne n? Banken Boterore jemi gati t? mb?shtesim p?rpjekjet e k?tyre vendeve p?r t? nd?rtuar shoq?ri m? t? p?rshtatura.
