VIEN?, 17 qershor 2024 - S? bashku, gjasht? ekonomit? e Ballkanit Per?ndimor duhet t? investojn? t? pakt?n 37 miliard dollar? gjat? dhjet? viteve n? vijim me p?r nj? mbrojtje eficente t? popujve dhe pasurive t? tyre nga ndikimet d?mtuese dhe n? p?rshkall?zim t? ndryshimeve klimatike, thot? Raporti rajonal p?r Klim?n dhe Zhvillimin n? Vendet e Ballkanit Per?ndimor (CCDR) i Grupit t? Bank?s Bot?rore, i cili u botua sot.
P?rfitimet nga veprimet n? kuad?r t? klim?s do t? ishin tejet t? konsiderueshme p?r Ballkanin Per?ndimor, i p?rb?r? nga Shqip?ria, Bosnje dhe Hercegovina, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia. Investimet n? k?t? kuad?r do t? ndihmonin n? shmangien e humbjeve t? jet?ve njer?zore, pasurive dhe r?nies s? prodhimtaris?, si dhe do t? kontribuonin n? rritje m? t? shpejt? ekonomike.
P?r k?t? rajon, q? aktualisht ?sht? i ndikuar seriozisht nga ndryshimet klimatike, mosveprimi nuk ?sht? alternativ? e mundshme. P?r shembull, p?rmbytjet kan? pasur ndikim t? drejtp?rdrejt? mbi dy milion njer?z gjat? dhjet? viteve t? fundit, nd?rkoh? q? ndikimet priten t? p?rkeq?sohen n? kuad?r t? reshjeve m? ekstreme q? priten. Zjarret jan? nj? tjet?r k?rc?nim gjithnj? e m? i madh. N? vitin 2021 jan? regjistruar 1.500 syresh, me rritje prej 21% krahasuar me dhjet?vje?arin e fundit. That?sirat po ndikojn? negativisht prodhimin bujq?sor, nd?rsa val?t e t? nxehtit po rrisin ndotjen e ajrit, duke shkaktuar mij?ra vdekje t? parakohshme n? Ballkanin Per?ndimor ?do vit.
"Ndryshimet klimatike jan? k?rc?nim i qart? ndaj zhvillimit ekonomik n? Ballkanin Per?ndimor", tha Xiaoqing Yu, Drejtor Vendi i Bank?s Bot?rore p?r Ballkanin Per?ndimor. "Kostot e investimeve p?r p?rshtatje jan? t? konsiderueshme. Por, lajmi i mir? ?sht? q? p?rfitimet e tyre jan? edhe m? t? m?dha. P?rgatitja p?r rreziqet klimatike na mund?son t? shp?tojm? jet?, t? mbrojm? komunitetet vendore, dhe t? nxisim rritjen ekonomike".
Sipas vler?simeve t? Bank?s Bot?rore, investimet p?r p?rshtatjen me ndryshimet klimatike, ve?an?risht n? ekonomit? me t? ardhura t? ul?ta dhe t? mesme, sjellin p?rfitime t? konsiderueshme, ku ?do 1$ i investuar p?rkthehet n? rreth 4$ p?rfitime.
Vendet e Ballkanit Per?ndimor gjithashtu duhet t? pak?sojn? shkarkimet e tyre t? gazrave serr?, me q?llim q? t? vijojn? t? konkurrojn?, t? p?rforcojn? sigurin? e energjis? dhe t? t?rheqin investime nd?rkomb?tare. Megjithat?, arritja e neutralitetit klimatik deri n? vitin 2050 n? p?rmbushje t? objektivave evropian?, do t? k?rkonte investime shtes? me vler? prej 32 miliard Dollar?.
Shkarkimet e gazrave serr? n? nivelin zero neto n? mbar? ekonomin? deri n? vitin 2050 jan? t? arritshme n?se energjia diellore, e er?s dhe ajo hidrike arrijn? t? prodhojn? 95% t? t? gjith? energjis?, ?ka do t? p?rb?nte rritje t? konsiderueshme krahasuar me nivelin aktual t? nj? t? tret?s t? t? gjith? prodhimit energjetik.
P?r m? tep?r, shkarbonizimi i sektorit t? nd?rtimit p?rmes investimeve p?r eficienc?n e energjis? ?sht? element thelb?sor. Edhe sektori i transportit duhet t? transformohet thell?sisht p?rmes uljes s? k?rkes?s p?r mjete dhe kalimit drejt m?nyrave m? t? q?ndrueshme t? transportit dhe tranzicionit drejt mjeteve elektrike.
Raporti thekson se nj? pjes? e konsiderueshme e financimit mund t? vij? nga sektori privat. Megjithat?, me q?llim v?nien n? l?vizje t? investimeve private, vendet e Ballkanit Per?ndimor duhet t? garantojn? kuadro ligjore t? q?ndrueshme dhe tregje financiare t?rheq?se p?r t? nxitur shoq?rit? t? angazhohen n? mund?sit? q? krijohen nga tranzicioni.
"P?rshtatja me ndryshimet klimatike ?sht? element ky? p?r vendet e Ballkanit Per?ndimor me q?llim rritjen e potencialit dhe nxitjen e rritjes s? fuqishme dhe t? q?ndrueshme", tha Nicolas Marquier, Menaxher Rajonal i IFC- p?r Ballkanin Per?ndimor. "N? k?t? kuad?r, pjes?marrja e sektorit privat ?sht? thelb?sore. Raporti paraqet nj? shteg t? qart? me afatet p?rkat?se p?r arritjen e k?tij ndryshimi drejt zeros neto dhe p?r t? garantuar mbrojtjen dhe p?rfitimet e komuniteteve vendore nga ky tranzicion i gjelb?r".
CCDR-ja p?r Ballkanin Per?ndimor rekomandon nj? s?r? politikash me q?llim udh?zimin e tranzicionit t? rajonit drejt neutralitetit klimatik deri n? vitin 2050. K?to rekomandime jan? t? organizuara n? tre kategorit? e m?poshtme t? politikave:
- T? nd?rthurura: ?sht? e nevojshme q? p?rpjekjet p?r p?rshtatje dhe zbutje t? integrohen n? t? gjitha institucionet, me q?llim zbatimin e veprimeve t? efektshme p?r ndryshimet klimatike. P?r shembull, duhet t? ngrihen agjenci ose komisione t? specializuar dhe t? p?rqendruara tek klima, dhe angazhimet komb?tare p?r ndryshimet klimatike duhet t? sh?rbejn? si kapacitet k?shillimor p?r t? gjitha ??shtjet q? lidhen me klim?n:
- Nd?rkufitare: Bashk?punimi nd?rkufitar ?sht? thelb?sor p?r trajtimin e risqeve klimatike q? shkojn? p?rtej kufijve gjeografik?. Forcimi i institucioneve rajonale ?sht? veprim ky? p?r mund?simin e bashk?rendimit n? fusha si sistemet e paralajm?rimit t? hersh?m, menaxhimin e burimeve t? p?rbashk?ta, ose sistemet e harmonizuara t? energjis?.
- T? synuara: Trajtimi i nevojave t? ve?anta t? komuniteteve t? cenueshme ?sht? element thelb?sor p?r zgjidhjet e efektshme dhe zbatimin e politikave. Politikat e synuara p?rfshijn? reformat n? arsim dhe formim me q?llim p?rmir?simin e l?vizshm?ris? s? fuqis? pun?tore, si dhe p?rpjekjet p?r zbatimin e praktikave inteligjente n? lidhje me klim?n.
Grupi i Bank?s Bot?rore po ndihmon vendet t? frenojn? shkarkimet e karbonit dhe t? rrisin aft?sit? rip?rt?rit?se ndaj motit ekstrem. Grupi po p?rcakton nj? pik?synim ambicioz p?r t'i kushtuar 45% t? financimeve t? veta veprimeve klimatike brenda vitit 2025, t? cilat do t? ndahen n? m?nyr? t? barabart? nd?rmjet zbutjes dhe p?rshtatjes. Gjat? viteve fiskale 2023 dhe 2024, Banka Bot?rore angazhoi rreth 1,2 miliard dollar? p?r financime q? lidhen me klim?n n? Ballkanin Per?ndimor.
Informacion p?r Raportet e Klim?s dhe Zhvillimit n? Vend
Raportet e Grupit t? Bank?s Bot?rore p?r Klim?n dhe Zhvillimin n? Vend jan? raporte t? reja diagnostikuese themelore q? integrojn? konsideratat e ndryshimeve klimatike dhe zhvillimit. Ato i ndihmojn? vendet t'i japin p?rpar?si veprimeve me m? shum? ndikim q? mund t? pak?sojn? shkarkimet e gazrave serr? (GS) dhe t? p?rshpejtojn? p?rshtatjen, nd?rkoh? q? ndihmojn? n? realizimin e synimeve m? t? gjera t? zhvillimit. CCDR-t? bazohen n? t? dh?na dhe k?rkime rigoroze dhe identifikojn? rrug?t kryesore t? uljes s? shkarkimeve t? GS-ve dhe pak?simit t? cenueshm?rive klimatike, p?rfshir? k?tu kostot dhe sfidat, si dhe p?rfitimet dhe mund?sit? q? rrjedhin nga k?to veprimtari. Raportet sugjerojn? veprime konkrete dhe me p?rpar?si n? mb?shtetje t? tranzicionit me aft?si rip?rt?rit?se drejt nivelet m? t? ul?ta t? karbonit. Si dokumente publike, CCDR-t? synojn? t? informojn? qeverit?, qytetar?t, sektorin privat dhe partner?t p?r zhvillim, si dhe t? mund?sojn? angazhimin dhe agjend?n p?r zhvillimin dhe klim?n. CCDR-t? do t? kontribuojn? informacion p?r instrumente t? tjera themelore diagnostikimit t? Grupit t? Bank?s, angazhimet n? vendet p?rkat?se dhe operacionet, si dhe do t? ndihmojn? n? thithjen e fondeve dhe financimit t? drejtp?rdrejt? p?r veprime me ndikim t? lart? t? lidhura me klim?n.
Kontakte:
N? Vjen?: Filip Kochan, fkochan@worldbank.org
Beograd: Gordana Filipovic, gfilipovic@worldbankgroup.org
Prishtin?: Lundrim Aliu, laliu1@worldbank.org
Shkup: Anita Bozinovska, abozinovska@worldbank.org
Sarajev?: Jasmina Hadzic, jhadzic@worldbank.org
Tiran?: Ana Gjokutaj, agjokutaj@worldbank.org
