Me vijimin e rritjes ekonomike t? vendeve t? Ballkanit Per?ndimor, po rritet edhe ekspozimi i tyre ndaj riskut nga ndryshimet klimatike dhe fatkeq?sit? natyrore.
Gjat? nj?zet viteve t? fundit standardet e jetes?s jan? rritur gjasht?fish n? Bosnj? dhe Hercegovin?, gati trefish n? Shqip?ri dhe n? Serbi. Po rritet numri i t? pun?suarve dhe niveli i pagave. E ardhmja e rajonit, sipas parashikimeve m? t? fundit t? Bank?s Bot?rore, ?sht? e shndritshme.
Megjithat?, n? horizont po mblidhen re. Paralelisht me k?t? rritje t? mir?pritur po rriten edhe risqet e klim?s dhe fatkeq?sive, t? cilat v?n? n? rrezik komunitetet e cenueshme.
N? vitin 2014 kemi par? p?rmbytje historike q? kan? shkaktuar m? shum? se 2 miliard euro d?me dhe humbje n? Bosnj? dhe Hercegovin? (rreth 15 p?r qind e produktit t? brendsh?m bruto) dhe mbi 1,5 miliard euro d?me dhe humbje n? Serbi (rreth 5 p?r qind e PBB-s? s? Serbis?). Ver?n e fundit kemi par? temperatura rekord nga t? cilat u deformuan shinat e trenave, ran? me dhjet?ra zjarre anemban? Ballkanit, pasoi that?sir? n? Serbi nga e cila ndodhi nj? r?nie e prodhimit bujq?sor prej afro 10 p?r qind, nd?rsa Shqip?ria u detyrua t? shpenzoj? 200 milion euro n? importe t? energjis? elektrike n? mes t? nj? that?sire shkat?rrimtare. T? gjitha k?to ngjarje ekstreme sh?rbejn? p?r t? na kujtuar shum? qart? se sa i cenuesh?m ?sht? ky rajon nga tronditje t? lidhura me klim?n.
E th?n? thjesht, ?sht? nj? kosto tep?r e lart?.
P?r fat t? mir?, ka ende koh? p?r t? vepruar dhe, duke zbatuar politika q? marrin n? konsiderat? edhe ndryshimet klimatike, vendimmarr?sit e politikave n? Ballkanin Per?ndimor mund t? p?rgatiten p?r katastrofat e s? nes?rmes.
N? k?to p?rpjekje, Serbia po udh?heq rrug?n. N? Serbi ?sht? vendosur n? zbatim kuadri i par? i plot? p?r administrimin e risqeve t? fatkeq?sive, duke u b?r? k?shtu nj? nga vendet e para n? bot? q? e ka harmonizuar plot?sisht legjislacionin e tij me Kuadrin Sendai. Duke u mb?shtetur n? k?t? forc? shtyt?se, Serbia ka siguruar n? vitin 2017 nj? kredi prej 66 milion? euro nga Banka Bot?rore me t? drejt? t? marrjes s? menj?hershme t? fondeve t? rim?k?mbjes pas nj? fatkeq?sie madhore. Opsioni p?r livrim t? shtyr? n? koh? p?r katastrofat (Cat DDO) i k?saj huaje ¨C i pari i k?tij lloji n? rajonin e Evrop?s dhe Azis? Qendrore ¨C ?sht? ideuar p?r t? mbrojtur investimet jet?sore sociale nga ndikimet fiskale t? fatkeq?sive natyrore. Ky instrument ?sht? v?n? tashm? n? p?rdorim ¨C duke kontribuar n? shum?n prej rreth 23 milion euro t? nevojshme p?r t? financuar programet e rim?k?mbjes n? sh?ndetin publik, arsim, bujq?si dhe m? gjer? pas p?rmbytjeve t? k?saj vere.
Por, duke pasur parasysh kompleksitetin dhe kostot q? lidhen me risqet klimatike, asnj? vend nuk mund t? pritet ta p?rballoj? i vet?m k?t? sfid?. Me mb?shtetjen e Fondit Global p?r Zvog?limin e Fatkeq?sive dhe Rim?k?mbjen (GFDRR) dhe t? Instrumentit p?r Ndihm?n Para-An?tar?simit t? Bashkimit Evropian, Serbia ?sht? duke p?rdorur teknologjin? LiDAR p?r t? krijuar modele digjitale topografike mbi baz?n e t? cilave do t? orientohen investimet n? parandalimin e risqeve t? p?rmbytjeve.
N? Bosnj? dhe Hercegovin?, nj? projekt i Bank?s Bot?rore me vler? 86 milion euro po rivendos infrastruktur?n kritike p?r mbrojtjen nga rritja e riskut t? v?rshimeve. N? Shqip?ri, qeveria ?sht? duke zbatuar politika t? q?ndrueshme p?r tok?n, t? tilla si rigjenerimi i pyjeve, p?r t? ndihmuar n? mbrojtjen e furnizimit me uj? nga val?t e t? nxehtit dhe that?sira dhe ?sht? nj? nga vendet e para q? sekuestron karbonin n? tokat e prekura nga erozioni. N? IRJ t? Maqedonis? po punohet p?r ta mbrojtur sektorin vital t? bujq?sis? n? vend nga ndryshueshm?ria e klim?s n?p?rmjet zhvillimit t? institucioneve ky?e bujq?sore dhe b?rjes s? investimeve t? nevojshme n? infrastruktur?, sh?rbime mb?shtet?se dhe p?rmir?sime t? ferm?s. Nd?rsa n? Kosov? dhe n? Malin e Zi, politikat e eficienc?s energjetike po integrohen n? politikat e tjera p?r t? siguruar rritje t? q?ndrueshme ekonomike, si? jan? ?atit? me izolim termik dhe modernizimi i sistemeve t? ngrohjes n?p?r shkolla dhe spitale. Po b?hen investime kritike n? t? gjith? rajonin edhe p?rgjat? korridoreve kryesore rajonale t? transportit dhe tregtis? p?r t? ulur cenueshm?rin? nga risqet klimatike, si p?rmbytjet dhe rr?shqitjet e tok?s.
Nisma t? ngjashme po b?hen edhe n? nivel rajonal, dhe rezultati tregon se rajoni i Ballkanit Per?ndimor arrin m? shum? kur punon s? bashku se sa do t? arrihej nga puna e secilit shtet m? vete. Me mb?shtetje nga Organizata Bot?rore Meteorologjike (WMO) dhe Banka Bot?rore, partneritetet e vazhdueshme me vendet fqinje jan? duke e p?rmir?suar procesin e shk?mbimit t? t? dh?nave hidrometeorologjike ¨C duke i rritur p?rpjekjet p?r parashikimin e motit dhe duke i forcuar sistemet meteorologjike evropiane m? n? p?rgjith?si.
Duke punuar n? nivel nd?rkufitar, k?to vende mund t¡¯u japin qytetar?ve t? tyre paralajm?rime t? hershme m? t? mira p?r risqet e fatkeq?sive dhe risqet klimatike.
Kjo pun? rajonale do t? marr? nj? tjet?r shtys? k?t? jav?, gjat? s? cil?s nj? grup ekspert?sh, vendimmarr?sish t? politikave dhe pal?sh t? tjera t? interesit do t? mblidhen n? Beograd p?r Konferenc?n e par? rajonale ¡°T? kuptojm? risqet¡± ¨C nj? prej disa hap?sirave t? pakta ku shkenc?tar?t, p?rfaq?suesit qeveritar?, z?rat e sektorit privat, dhe an?tar?t e shoq?ris? civile mund t? takohen s? bashku p?r t¡¯i dh?n? p?rgjigje sfid?s s? riskut klimatik dhe p?r t? zbatuar novacionet m? t? fundit n? k?t? fush?.
Me rritjen e pasigurive lidhur me modelet klimatike n? rajon, qeverit? e Ballkanit do t? duhet t? ndjekin qasje gjithnj? e m? paraprake p?r t? siguruar mbrojtjen dhe prosperitetin e komuniteteve. Partneritetet e fuqishme nd?rkomb?tare, si edhe investimet vizionare n? aft?sin? p?r rim?k?mbje, do ta ndihmojn? k?t? rajon t? p?rshtatet pavar?sisht se ?far? moti do t? b?j? p?r to.
