WASZYNGTON/WARSZAWA, 21 wrze?nia 2023 ¡ª W opublikowanej w czwartek nowej kompleksowej analizie obejmuj?cej 23 kraje* Europy i Azji ?rodkowej Bank ?wiatowy wzywa do gruntownej modernizacji sektora ciep?owniczego w regionie. Celem by?oby zapewnienie obywatelom, zw?aszcza tym najmniej zamo?nym, dost?pu do zr¨®wnowa?onych i niedrogich us?ug ciep?owniczych oraz zmniejszenie zale?no?ci od nieefektywnych, wysokoemisyjnych paliw.
W nowym raporcie zatytu?owanym Zr¨®wnowa?ona transformacja ciep?ownictwa w Europie i Azji ?rodkowej (Toward a Framework for the Sustainable Heating Transition) podkre?lono piln? potrzeb? zapewnienia obywatelom wydajnych, czystych i niedrogich us?ug grzewczych. Osi?gni?cie w regionie zerowej emisji netto do po?owy stulecia wymaga g??bokiej transformacji sektora ciep?owniczego, kt¨®ry obecnie odpowiada za ok. 24% zapotrzebowania na energi? w regionie i jest odpowiedzialny za ok. 22% emisji gaz¨®w cieplarnianych.
?Kraj¨®w regionu Europy i Azji ?rodkowej nie sta? na odwlekanie procesu przej?cia na zr¨®wnowa?one ogrzewanie¡± ¨C powiedzia?a Antonella Bassani, wiceprezes Banku ?wiatowego na Europ? i Azj? ?rodkow?. ?Mog? one w tej dekadzie zmniejszy? zapotrzebowanie na ciep?o, poprawi? jako?? powietrza oraz obni?y? emisje poprzez przyj?cie odpowiednich polityk i program¨®w rz?dowych obejmuj?cych ukierunkowane dotacje na czystsze i bardziej wydajne technologie grzewcze¡±.
Raport pokazuje, jak z powodu znacznego niedoinwestowania sektor ciep?owniczy w Europie i krajach Azji ?rodkowej cz?sto ?wiadczy us?ugi niespe?niaj?ce standard¨®w, nie odzyskuje w pe?ni koszt¨®w dzia?alno?ci, powoduje powa?ne szkody w ?rodowisku oraz negatywnie wp?ywa na ?ycie i ?r¨®d?a utrzymania ludzi. Oko?o 30% ludno?ci regionu ¨C g?¨®wnie na obszarach miejskich ¨C jest obs?ugiwanych przez przedsi?biorstwa ciep?ownicze, kt¨®re s? w du?ym stopniu uzale?nione od dotowanych paliw kopalnych i borykaj? si? z problemami starzej?cej si? infrastruktury oraz s?abej kondycji finansowej. Na obszarach wiejskich wi?kszo?? rodzin korzysta z zanieczyszczaj?cych ?rodowisko piec¨®w i kot?¨®w opalanych drewnem lub w?glem. Stosowanie tych ?r¨®de? ciep?a znajduje odzwierciedlenie w zanieczyszczeniu powietrza, kt¨®re przyczynia si? do ok. 302 tys. zgon¨®w i generuje koszty na poziomie 7% PKB rocznie. Powa?nym problemem pozostaje tak?e przyst?pno?? cenowa, pogarszana przez starzej?ce si? i nieefektywne energetycznie budynki. Jedna trzecia ludno?ci regionu ma trudno?ci z op?aceniem rachunk¨®w za ogrzewanie lub dogrzewa swoje domy w niedostatecznym stopniu.
Jak wynika z raportu, zr¨®wnowa?ona transformacja ciep?ownictwa w regionie mog?aby znacznie zmniejszy? liczb? zgon¨®w i ograniczy? spadek dobrobytu spowodowany zanieczyszczeniem powietrza, a tak?e wyznaczy? ?cie?k? redukcji emisji gaz¨®w cieplarnianych. W latach 2024¨C2050 taka transformacja pozwoli?aby unikn?? emisji ok. 8,9 gigaton CO2 zwi?zanych z ogrzewaniem budynk¨®w. W raporcie dokonano przegl?du stanu i trend¨®w w zakresie ogrzewania pomieszcze¨½ w r¨®?nych krajach, zidentyfikowano wsp¨®lne dla kraj¨®w regionu bariery i wyzwania dla zr¨®wnowa?onego ciep?ownictwa, oceniono r¨®?ne opcje ogrzewania (w tym paliwa, technologie i koszty) oraz zaproponowano ramy transformacji i rz?dowego planowania, wraz z propozycjami polityk i program¨®w.
?Zdajemy sobie spraw? z powa?nych wyzwa¨½ stoj?cych przed sektorem ciep?owniczym w Europie i krajach Azji ?rodkowej. Naszym celem jest wyposa?enie decydent¨®w w wiedz? opart? na danych i praktyczne rozwi?zania, aby przyspieszy? zr¨®wnowa?on? transformacj? sektora. Wp?ynie to na popraw? ?ycia i dobrostanu obywateli ¨C powiedzia? Charles Cormier, regionalny dyrektor Banku ?wiatowego ds. infrastruktury na Europ? i Azj? ?rodkow?. ?Poczyniono ju? pewne post?py, testowane s? nowsze technologie i podej?cia, ale wysi?ki w regionie nie osi?gn??y jeszcze skali niezb?dnej do osi?gni?cia celu neutralno?ci w?glowej do po?owy stulecia¡±.
Raport proponuje rz?dom opart? na trzech filarach strategi? pozwalaj?c? na zaplanowanie skutecznej transformacji:
- Zmniejszenie zapotrzebowania na ciep?o poprzez zwi?kszenie efektywno?ci energetycznej budynk¨®w. Wdro?enie bardziej rygorystycznych przepis¨®w budowlanych dla nowych inwestycji oraz przyspieszenie renowacji istniej?cych budynk¨®w. Wysi?ki te mog? zmniejszy? o po?ow? zapotrzebowanie na ciep?o do 2050 r., dzi?ki czemu transformacja b?dzie znacznie mniej kosztowna dla rz?d¨®w, przedsi?biorstw i gospodarstw domowych.
- Wzmocnienie i dekarbonizacja sieci ciep?owniczych w g?sto zaludnionych obszarach miejskich. Modernizacja istniej?cych system¨®w ciep?owniczych i przestawienie ich na czystsze ?r¨®d?a energii takie jak energia s?oneczna, geotermia, ciep?o odpadowe i zr¨®wnowa?ona biomasa. Tam, gdzie jako?? us?ug ?wiadczonych przez sieci ciep?ownicze jest niezadowalaj?ca, a ich dzia?alno?? jest nieop?acalna, konieczne mo?e by? kontrolowane przej?cie na indywidualne systemy ciep?ownicze.
- Promowanie czystych indywidualnych system¨®w ciep?owniczych w mniej g?sto zaludnionych obszarach zabudowanych. Konieczne s? badania w celu zidentyfikowania zr¨®wnowa?onych, ekonomicznie efektywnych ?r¨®de? ogrzewania, takich jak pompy ciep?a lub ekologiczne kot?y na pellet. Nale?y je promowa? za pomoc? ukierunkowanych program¨®w i polityk.
Przyjmuj?c to kompleksowe podej?cie, rz?dy w Europie i Azji ?rodkowej mog? podejmowa? inwestycje, kt¨®re s? wydajne, dostosowane do lokalnych uwarunkowa¨½, efektywne kosztowo i przyczyni? si? do zr¨®wnowa?onej transformacji ciep?owniczej.
Raport sponsorowany by? przez program Banku ?wiatowego (ESMAP).
* Niniejszy raport obejmuje rynki wschodz?ce i gospodarki rozwijaj?ce si? (EMDE) Europy i Azji ?rodkowej (ECA): Albani?, Armeni?, Azerbejd?an, Bia?oru?, Bo?ni? i Hercegowin?, Bu?gari?, Chorwacj?, Gruzj?, Kazachstan, Kosowo, Kirgistan, Mo?dawi?, Czarnog¨®r? , Macedoni? P¨®?nocn?, Polsk?, Rumuni?, Federacj? Rosyjsk?, Serbi?, Tad?ykistan, Turcj?, Turkmenistan, Ukrain? i Uzbekistan.
